Początek nowego 2016 roku część Mieszkańców Gminy Zamość zapamięta poprzez zmiany w kursowaniu autobusów podmiejskich. Jest ich znacznie mniej, szczególnie tam, gdzie na przystankach pojawiały się dotychczas bardzo często. To skutek nowych relacji pomiędzy sąsiadującymi Samorządami – Miastem i Gminą. Mówiłem o tym na zebraniach wiejskich, jakie miały miejsce w sierpniu i wrześniu ubiegłego roku, pisałem w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość. Korespondencja e-mailowa jaką otrzymuję, rozmowy z Mieszkańcami oraz to, co słyszą Sołtysi i Radni w terenie moim zdaniem dowodzi potrzebie przekazania szerszej informacji o sprawie.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym w art. 7 ust.1 określa zadania własne Gminy. Należy do nich szeroki katalog spraw mających charakter zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty. Jedna z nich jest określna w pkt. 4 – zadania z zakresu „lokalnego transportu zbiorowego”. Ustawa określa zadania Gminy, ale o formie ich realizacji decydują już jej Organy – Wójt i Rada Gminy. Dzieje się to tak jak w każdej rodzinie. Dzielimy po stronie wydatków tyle pieniędzy ile mamy w dochodach. Dokonujemy trudnych wyborów, co realizować a co musi wciąż czekać w długiej kolejce. Podejmując decyzje pamiętamy o ich skutkach w skali całej Gminy. Staramy się tym co mamy obdzielić wszystkie Sołectwa i cały zakres kategorii zadań Gminy.

Ustawa o samorządzie gminnym w art. 74 określa, że Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina Zamość wykorzystała ten zapis zawierając z Miastem Zamość 10 listopada 2009 roku porozumienie w sprawie powierzenia Miastu wykonywania zadań z zakresu lokalnego transportu zbiorowego. Zapisano w nim zasadę finansowania komunikacji na obszarze administracyjnym Gminy Zamość z przychodów ze sprzedaży biletów oraz dotacji budżetu Gminy. Na inne zapisy w tym zakresie nie pozwala polskie prawo. W porozumieniu określono poziom dotacji budżetu Gminy 2009 roku na kwotę 100 000 zł. Wpisano też zasadę, że dotacja ta w kolejnych latach ustalana będzie na etapie konstruowania projektów budżetów i jej wysokość określana będzie w formie aneksów do Porozumienia. Zostawiliśmy sobie w ten sposób możliwość uwzględniania w poziomie dotacji wielu czynników kształtujących współpracę dwóch sąsiadujących Samorządów. Szerzej o tym nieco dalej w tekście.

Dotacja przekazana Miastu Zamość na realizację zadań z zakresu lokalnego transportu zbiorowego:

  • 2009 rok – 100 000 zł
  • 2010 rok – 100 000 zł
  • 2011 rok – 105 000 zł
  • 2012 rok – 150 000 zł
  • 2013 rok – 259 000 zł
  • 2014 rok – 310 000 zł
  • 2015 rok – 385 000 zł

W projekcie budżetu Gminy na 2015 rok (przedłożony 15 listopada 2014 roku), na realizację zadań wynikających z Porozumienia, zabezpieczyłem dotację dla Miasta w wysokości 315 000 zł. Po wyborach samorządowych, jakie miały miejsce 16 listopada 2014 roku, otrzymałem pismo od Prezesa MZK Sp.z.o.o. Zamość (17 grudnia 2014 rok). Pan Prezes wnioskował w nim o zwiększenie dotacji o kwotę co najmniej 70 000 zł. Pismo to przedstawiłem Komisji Programowo-Budżetowej Rady Gminy w trakcie ostatniego spotkania Radnych oceniających przedłożony projekt budżetu. Członkowie Komisji opowiedzieli się przeciwko zwiększeniu poziomu dotacji. Zdecydowałem się wówczas na odłożenie decyzji w tej sprawie na czas nieco późniejszy. W dniu 26 stycznia 2015 roku Rada Gminy przyjęła budżet Gminy 2015 roku. Aneks do Porozumienia w sprawie realizacji lokalnego transportu zbiorowego na terenie Gminy Zamość w 2015 roku, jaki podpisaliśmy z Panem Prezydentem Andrzejem Wnukiem, ma datę 4 lutego 2015 roku. Aneks ustalał poziom dotacji budżetu Gminy 2015 roku na kwotę 315 000 zł, a załączniki określały zakres funkcjonowania komunikacji podmiejskiej według stanu z dnia podpisania aneksu. Z Panem Prezydentem spotkaliśmy się w dniu 13 lutego 2015 roku. Podziękowałem za podpisanie Porozumienia informując jednocześnie, że przeprowadzimy analizę zasadności obowiązującego zakresu usług i potrzeb. Potwierdziłem także, że wniosek Prezesa MZK o zwiększenie dotacji będzie wciąż przedmiotem decyzji Organów Gminy. Na sesji Rady Gminy w dniu 29 sierpnia 2015 roku Radni przyjęli moją propozycję zwiększenia dotacji do kwoty 385 000 zł, czyli o 70 000 zł.

Dzisiejsze problemy z funkcjonowaniem komunikacji zbiorowej w Gminie Zamość rozpoczęły się od wypowiedzi Prezydenta Miasta Zamość na spotkaniu organizowanym przez STOWARZYSZENIE „WSPÓLNY ZAMOŚĆ” w dniu 29 maja 2015 r. Szczegóły w Biuletynie Samorządu Gminy Zamość nr 5 (75) z czerwca 2015 r. – dostępny w wersji internetowej na www.gminazamosc.pl. Później było pismo Pana Prezydenta z dnia 2 lipca 2015 r, w którym między innymi oczekiwał zwiększenia dotacji budżetu Gminy 2015 roku do kwoty 650 000 zł. Kolejne pismo z dnia 22 lipca 2015 r. wskazywało, że kwota dotacji Gminy powinna być ustalona na poziomie 1 260 319 zł. Zadzwoniłem do Pana Prezydenta i poprosiłem o spotkanie. Odbyło się ono w dniu 29 lipca 2015 roku, wziął w nim udział także Prezes MZK. W trakcie poprosiłem o uściślenie kwoty oczekiwanej przez Miasto dotacji budżetu Gminy 2016 roku. Zapytałem również, czy są możliwe inne niż prezentowane w pismach zasady ustalania dotacji. Zwróciłem uwagę na potrzebę pilnych decyzji w tym zakresie z uwagi na zbliżający się okres budżetowego projektowania 2016 r. Następnego dnia otrzymałem pisemną odpowiedź podpisaną przez Pana Prezydenta. Zawiera ona kwotę i sposób liczenia dotacji budżetu Gminy najbliższych lat.

  • 2016 rok = 412 587 km przejechanych w Gminie przez autobusy MZK w ciągu roku x 3,17 zł za jeden kilometr x 70% = 915 531 zł
  • 2017 rok = 412 587 km x 3,17 zł x 80% = 1 046 321 zł
  • 2018 rok = 412 587 km x 3,17 zł x 90% = 1 177 111 zł

Sytuacja była więc już klarowna. Dotychczasowa dotacja w kwocie 315 000 zł w kolejnym roku miała wzrosnąć o 600 000 zł.
W następnych latach dalszy wzrost. Dodatkowy problem to zmienność jednego ze składników wzoru sposobu liczenia dotacji, który powiązany jest ze stratami z działalności Spółki MZK, co przekłada się na koszt dotowanego kilometra – w piśmie 3,17 zł. Jaki ten koszt będzie po zamknięciu finansowym 2015 roku i kolejnych lat? Na koszty działalności MZK Gmina nie ma żadnego wpływu. W tych okolicznościach trzeba było podejmować szybkie decyzje mające wpływ na poziom dotacji budżetowej 2016 roku. W dniu 30 lipca 2015 roku wystąpiłem do Pana Prezesa MZK z pismem, w którym zaproponowałem wspólną analizę planu eksploatacyjnego (rozkładów jazdy). Niestety, nie spotkało się ono z zainteresowaniem Adresatów. Administracja Gminy Zamość pozostała więc sama z problemem nie znając specyfiki funkcjonowania komunikacji MZK. Dotychczas nie braliśmy żadnego udziału w tworzeniu rozkładów jazdy autobusów. Efekt widoczny jest od stycznia 2016 roku. W rozkładach jazdy mniej kursów, w skali roku o 163 254 km w stosunku do powyższych obliczeń. Dotacja projektu budżetu Gminy 2016 roku dla Miasta Zamościa to 545 000 zł. Taki projekt aneksu do Porozumienia Międzygminnego przedłożyłem Panu Prezydentowi do podpisania. W przekazach medialnych usłyszałem komunikat, że Miasto i Gmina porozumiały się w sprawie funkcjonowania lokalnej komunikacji zbiorowej. Nie udzielałem takiej informacji.

Analiza informacji, jakie spływały do mnie w różny sposób począwszy od 1 stycznia, spowodowała reakcję wyrażoną w piśmie jakie skierowałem do Pana Prezesa MZK w dniu 11 stycznia 2016 r. Poprosiłem w nim o przywrócenie jednego kursu linii „33”, oraz wydłużenie jednego kursu linii nr „0”, jednego kursu linii nr „10”, jednego kursu linii nr „2”, trzech kursów linii nr „3”, trzech kursów linii nr „7”. Szczegóły na www.gminazamosc.pl. W odpowiedzi Pan Prezes napisał, że wnioskowane zmiany wprowadzone będą od 1 lutego. Pismo zawiera także informację o ilości dodatkowych kilometrów, które przejadą autobusy w ciągu roku – 17 324 km. Oczywiście także wynikającą z powyższego kwotę dodatkowej dotacji budżetu Gminy 2016 roku – 61 409 zł. W autopoprawkach do projektu budżetu Gminy 2016 roku zwiększyłem kwotę dotacji dla Miasta do 600 000 zł.

Powyższe to fakty. Uważam, że nie mogę tego pozostawić bez komentarza. W przekonaniu tym utwierdzają mnie treści e-mailów jakie otrzymuję na „Zadaj pytanie Wójtowi”. Samorządowe gospodarowanie to złożony proces. Każda decyzja finansowa wywołuje kolejne, brzemienne w skutki zarówno w sferze budżetowej jak i społecznej. Gmina to wspólnota 35 Sołectw z licznymi, wciąż niezaspokojonymi potrzebami. Zadania Gminy to szeroki katalog obejmujący między innymi inwestycje, oświatę, sferę usług publicznych i życia społecznego. Budżet Gminy to nie tylko wydatki, ale także dochody – to one są najpierw, później dopiero ich podział. Po prawie 26 latach funkcjonowania samorządów gminnych trzeba abyśmy nauczyli się patrzeć na lokalne sprawy w taki sposób. Warto dyskutować bez niepotrzebnych emocji, szanując rozmówcę.

Przedstawiciele Samorządu Miasta Zamość w publicznych przekazach często mówią, że Gmina żeruje na budżecie Miasta. To temat do szerokiej dyskusji. Dzisiaj zawężę go do lokalnego transportu zbiorowego. Jak już wspomniałem obecne regulacje prawne zadania z tego zakresu przypisują Gminom. Ta konstrukcja prawna nie oznacza jednak, że ze środków publicznych budżetu Gminy można w sposób dowolny dofinansowywać funkcjonowanie komunikacji. Gmina powinna organizować otwarty publiczny przetarg na świadczenie usług. Sytuacja z MZK jest w tym zakresie wyjątkiem, gdyż jest to spółka Miasta i dotacja budżetu Gminy przekazywana jest Miastu na podstawie wspomnianego porozumienia. Ten wybieg prawny jest dozwolony. W ten sposób Samorząd Gminy szanuje fakt, że MZK świadczy usługi na terenie Gminy Zamość od dziesiątków lat, także przez cały okres Polski Samorządowej (od 1990 roku). Problem polega na tym, że Gmina Zamość ponosi konsekwencje takiego układu. Prywatni przewoźnicy otrzymują z Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie zwrot pieniędzy, które stanowią ich stratę z tytułu stosowania ulgowych cen biletów dla uczniów szkół i dojeżdżających do pracy. MZK jako spółka Miasta nie korzysta z tego przywileju. Tak zdecydowali Politycy z Warszawy. W naszej sytuacji efekt jest taki, że za ulgowe bilety uczniów płaci Gmina, a nie Urząd Marszałkowski. Poprzedni Samorząd Miasta Zamość uwzględniał ten fakt w relacjach z Samorządem Gminy. Większość pasażerów komunikacji MZK to uczniowie dojeżdżający do szkół Miasta Zamościa. Budżet Miasta otrzymuje dotację oświatową na każdego ucznia szkoły miejskiej. Uważam, że w tych warunkach nie do końca sprawiedliwym jest oczekiwanie od Gminy Zamość płacenia za ulgowe bilety tych uczniów. Do 2015 roku w relacjach Miasto – Gmina brano to pod uwagę. W zakładach pracy położonych na terenie Gminy pracują Mieszkańcy Zamościa. Oni też korzystają z komunikacji MZK. Przykład – w szkołach Gminy Zamość pracuje 101 Nauczycieli zamieszkałych w Mieście, 49% kadry. Po Nowym Roku miałem też e-maile od Pracowników SHiUZ w Płoskiem. Część podatku PiT Tych Osób jest dochodem budżetu Miasta. W warunkach funkcjonowania na terenie Gminy usług przewozowych świadczonych przez MZK, Wójt Gminy Zamość ma ograniczone możliwości zlecenia realizacji gminnych zadań z zakresu lokalnego transportu zbiorowego w drodze zamówienia publicznego, a wiec przetargu. Sytuacja wyglądałaby zupełnie inaczej, gdyby po Gminie nie jeździły autobusy MZK. Byłaby wówczas szansa na to, aby postępowanie przetargowe wyłoniło przewoźnika, który świadczyłby usługi przewozowe otrzymując dotację Urzędu Marszałkowskiego. Funkcjonowanie na terenie Gminy przewozów podmiejskich do 2015 roku było wspólnym wyborem dwóch Samorządów – Miasta i Gminy. Wspólny wybór to także dzielenie się konsekwencjami finansowymi.

Obecne Organy Miasta (Prezydent i Rada) nie pamiętają o tym, co poza dotacją, kosztuje Gminę wybór bez przetargu MZK jako przewoźnika realizującego gminne zadania. Pan Prezydent i Rada Miasta blokują podmiotom świadczącym usługi przewozowe dostęp do przystanków na terenie Miasta i pobierają opłaty za korzystanie z nich. To sposób na wycięcie ewentualnej konkurencji dla MZK i ograniczenie możliwości podejmowania decyzji przez Wójta Gminy. Gmina nie pobiera opłat za korzystanie z przystanków przez MZK, utrzymuje je i odśnieża drogi, po których jeżdżą autobusy MZK. To też kosztuje. Oczywiście dla podsumowania tego wszystkiego można jeszcze dodać fakt, że dojeżdżający komunikacją MZK do Miasta Mieszkańcy Gminy pozostawiają tam pieniądze w sklepach, kawiarniach, kinie, zoo, i innych miejscach. To nie tylko dochody osób i podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, ale także dochody budżetowe Miasta w postaci udziałów w podatkach PiT oraz CiT. Jest jeszcze jeden wątek relacji Miasto – Gmina. Od 1999 roku, gdy powstały samorządowe powiaty po likwidacji województwa zamojskiego, Miasto Zamość jest jednocześnie Gminą i Powiatem Grodzkim.

Powiat Ziemski Zamość nie obejmuje Miasta. Ten wyjątek stworzony prawnie dla Zamościa to przede wszystkim konkretne dodatkowe pieniądze dla budżetu Miasta. W 2016 roku to dodatkowe 12 857 764 zł z udziałów w podatkach PiT i CiT. Gdyby Miasto nie było Powiatem Grodzkim, pieniądze te otrzymałby Powiat Ziemski. Udziały PiT i CiT Powiatu Ziemskiego w 2016 roku to 10 799 225 zł. Proszę porównać te kwoty. Dla korespondującego drogą e-mail ze mną Mieszkańca Sitańca (dziękuję za to) podsumuję to następująco. Powiat Ziemski Zamojski nie ma pieniędzy na budowę zniszczonych nawierzchni dróg powiatowych. Prawnie to zadanie Powiatu, a nie Gminy. Skutek tej sytuacji jest taki, że to Gmina w części finansuje budowę dróg powiatowych. W 2015 roku na kopanie rowów przy drodze powiatowej w Sitańcu i Sitańcu Kolonii wydaliśmy z budżetu 400 000 zł. Gdyby Powiat Ziemski otrzymał te dodatkowe dochody Miasta (12 857 764 zł) sfinansowałby sam kopanie rowów. Gmina wówczas, uwolnione w ten sposób w budżecie 400 000 zł, mogłaby przeznaczyć na kursowanie autobusów MZK w Sitańcu i Gminie. Miasto Zamość otrzymało status Powiatu Grodzkiego i dodatkowe pieniądze po to, aby kreować rozwój całego Regionu. Nie ma rozwoju Miasta bez rozwoju Gminy Zamość. To naczynia połączone. Do 2015 roku rozumieliśmy to. Dużo więcej można pisać w temacie dyskusji, czy rzeczywiście Gmina żeruje na Mieście. Uważam, że to co powyżej nie pozwala na tak daleko idące stwierdzenia.

Obecne problemy z funkcjonowaniem komunikacji podmiejskiej są wynikiem nowych relacji we współpracy Samorządów Miasta i Gminy. Miasto Zamość jako silniejszy finansowo i organizacyjnie Partner wykorzystuje tą sytuację wobec słabszego Partnera – Gminy. Do tego dokładają się jeszcze inne relacje – dla mnie zupełnie niezrozumiałe. MZK Sp.z.o.o. jest Spółką Miasta Zamościa. Samorząd Gminy Zamość nie ma żadnego wpływu na działalność Spółki. Decyzje dotyczące kursowania autobusów MZK w Mieście i Gminie podejmują Władze Spółki. To Pracownicy MZK układają rozkłady jazdy autobusów, a nie Wójt Gminy Zamość. Prezes MZK ma zupełną swobodę ustalania co i jak ma jeździć po Gminie Zamość. To Prezes MZK zarządza Spółką, a nie Wójt Gminy Zamość. Jak już pisałem powyżej, Gmina Zamość nie pobiera opłat za korzystanie z przystanków i dróg. Odśnieżamy zimą i remontujemy latem drogi, po których jeżdżą autobusy MZK. Umożliwiamy więc MZK Sp.z.o.o. prowadzenie działalności gospodarczej. Prezes MZK i Miasto Zamość nie płacą za to. Tak będzie dalej – bo to uważam za normalne. Niestety – z decyzji Prezydenta Miasta Zamość i Prezesa MZK – od 2016 roku, za każdy przejechany przez autobusy MZK po Gminie kilometr, mamy płacić 2,27 zł. Tego już nie uważam za ok. Pismo, jakie skierowałem do Prezesa MZK w dniu 30 września 2015 roku oznacza tylko i wyłącznie wskazanie kursów autobusów, za które Gmina będzie Miastu płaciła 600 000 zł w 2016 roku. Nie oznacza to, że nie mogą jeździć inne. To już decyzje i odpowiedzialność za ich skutki zarządzających MZK Sp.z.o.o. Zamość. To nie Gmina Zamość prowadzi działalność gospodarczą w tym zakresie W autobusach MZK i na oficjalnej stronie www.mzk.zamosc.pl. umieszczone są informacje, że za wszystko odpowiada Wójt. Także za nieuważne czytanie pisma Wójta z dnia 30 września 2015 r? Napisałem w nim, że Gmina chce płacić za kurs autobusu linii „21” skrócony do pętli w Żdanówku – odjeżdżający dotychczas o godz. 5.58 z Wólki Wieprzeckiej. Pan Prezes wycofał go całkowicie. Napisałem, że Gmina Zamość chce płacić za kurs autobusu linii „35” odjeżdżający z Wólki Wieprzeckiej o godz. 6.53 i kurs autobusu linii nr „21” odjeżdżający z pętli w Żdanówku o godz.7.17. Pan Prezes wycofał całkiem kurs autobusu linii nr „35” a kurs autobusu nr „21” wydłużył do Wólki Wieprzeckiej. W ten sposób w godzinach dowozu uczniów do szkół Pan Prezes zabrał z trasy jeden autobus. To nie moje decyzje. Na mnie wylała się złość Mieszkańców, do mnie telefonowały Media. Nie zalecałem Prezesowi MZK zmiany godziny odjazdu autobusu linii nr „2” z Płoskiego – pętla przy SHiUZ z godz. 15.03 na 14.56. To Pracownicy MZK tak zdecydowali zapominając, że o 15.00 kończą pracę Mieszkańcy Zamościa pracujący w SHiUZ Płoskie. Do mnie pisali Pracownicy SHiUZ – dziękuję im za to. To tylko wychwycone decyzje Prezesa MZK. Ciekawe o ilu z nich jeszcze nie wiem. Po moich interwencjach Pan Prezes poinformował mnie, że od lutego wspomniane powyżej autobusy jeździły będą tak jak powinny. Jest 1 lutego 2016 r. godz. 0.50. Wchodzę na stronę mzk.zamosc.pl. Jako pierwsza otwiera mi się informacja zamieszczona 21 stycznia „Uprzejmie informujemy że z dniem 1 lutego 2016 r. na wniosek Gminy Zamość zmianie ulegają rozkłady jazdy dla niżej wymienionych linii……”. Wchodzę w rozkład jazdy autobusu linii nr „35”. Nie ma kursu o 6.53 z Wólki Wieprzeckiej. Jest on czy go nie ma Panie Prezesie? O tym, że dzisiejsze relacje Miasto – Gmina przybrały niestety zabarwienie nie tylko finansowe, ale i polityczne, świadczy treść e-maila przesłanego przez Osobę Publiczną do Mieszkańca Gminy Zamość. Otrzymałem tą korespondencję w sposób publiczny 13 stycznia 2016 r. Mogę więc o niej wspomnieć. Szczerze, musiałem przeczytać po raz drugi i kolejny. Za pierwszym nie uwierzyłem, że napisała to znana mi Osoba. Taka treść o Wójcie i aktywnych Mieszkańcach Gminy firmowana nazwiskiem Osoby Publicznej? Po ludzku nie wypada. Strażacy Ochotnicy z Gminy Zamość społecznie służyli 6 stycznia w Orszaku Trzech Króli w Zamościu. Panie z Zespołów Gminy Zamość śpiewają w zamojskich Kościołach i w trakcie wydarzeń na Rynku Wielkim. Panie z Kół Gospodyń Wiejskich Gminy Zamość przygotowują śniadanie wielkanocne dla Uczestników Zamojskiego Kiermaszu Wielkonocnego.

Przepraszam wszystkich Mieszkańców Gminy Zamość za trudności związane ze zmianami w funkcjonowaniu komunikacji podmiejskiej. Proszę o wyrozumiałość, w krótkim okresie dwóch miesięcy nie można było zrobić nic dobrego. Przyjrzymy się teraz dokładnie temu co jeździ po Gminie. Mamy czas do września. Sprawdzimy komu to służy, MZK czy Mieszkańcom Gminy. Będę poprawiać błędne decyzje, ale nie obiecuję powrotu tego co było. Chyba, że przywrócimy normalne relacje Miasto – Gmina. Ja jestem gotowy do rozmów, które będą szanowały słabszego partnera jakim jest niewątpliwie wobec Miasta Gmina Zamość. Jest jeszcze jedna możliwość przywrócenia normalności. Od 2017 roku rezygnacja z zawartego porozumienia, po wcześniejszym wyłonieniu przewoźników w drodze postępowania przetargowego. Ogłaszanie przetargów pojedynczo na poszczególne linie. Oczywiście wówczas MZK także będzie mogło przystąpić do przetargu. Analizuję to i jestem już bardzo blisko ostatecznej decyzji. Zapraszam do dyskusji poprzez „Zadaj pytanie Wójtowi”.

1.02.2016 r.
Ryszard Gliwiński