Program Fundusz Sołecki w Gminie Zamość od 2016 roku jest ważnym elementem gminnego budżetu każdego roku. To także jeden z programów pobudzania aktywności obywatelskiej, zachęcania do udziału w zebraniach wiejskich i aktywnego włączania się w proces samorządowej demokracji. Decyzje o przystąpieniu do programu Organy Gminy podejmowały w 2015 roku – na początku poprzedniej samorządowej kadencji. Nic więc dziwnego, że nadszedł czas podsumowań i wniosków. Oficjalnie miało to miejsce w trackie obrad sesji Rady Gminy w dniu 21 marca 2019 r. Bardziej robocza dyskusja była wcześniej, w trakcie obrad Komisji Rozwoju Gminy i Budżetu. Efekt to wspólna decyzja Wójta i Rady, że w 2020 roku program Funduszu Sołeckiego będzie kontynuowany. To raczej było pewne, ale nie oznacza, że nie widzimy problemów i zagrożeń związanych z realizacją programu.
Program finansowy Funduszu Sołeckiego w Gminie Zamość składa się z dwóch części. Pierwsza – część podstawowa – jest obowiązkową, wynikającą z postanowień ustawy przyjętej przez Parlament. Od tej części liczone jest to, co otrzymujemy po roku z budżetu Państwa jako zwrot części poniesionych wydatków (obecnie to około 26%). Druga – część zwiększająca – to już wspólna decyzja Wójta i Rady Gminy. Zwiększa ona środki przekazane Mieszkańcom do decydowania o ich przeznaczeniu, ale nie ma wpływu na to, co otrzymujemy z budżetu Państwa. Z powyższego zestawienia wynika, że w latach 2016-2018 wydaliśmy z budżetu Gminy Zamość na funkcjonowanie programu łączną kwotę 2 350 397,84 zł. Są w niej zawarte środki budżetu Państwa 624 030,58 zł, a więc gminne pieniądze to 1 726 367,26 zł. W dzisiejszym materiale nie ma miejsca na to, aby zaprezentować co w ramach tych wydatków i decyzji Mieszkańców przybyło w Sołectwach Gminy. Poniżej zamieszczamy tylko decyzje dotyczące przedsięwzięć Funduszu Sołeckiego 2019 roku. Zainteresowanych wcześniejszymi odsyłam do Biuletynu Samorządu Gminy Zamość wydań z lat 2017-2018 – w wersji elektronicznej dostępne są na https://gminazamosc.pl/biuletyn-samorzadu-gminy-zamosc/. Dostępne także na www.ugzamosc.bip.lubelskie.pl w sprawozdaniach z wykonania budżetów lat 2016-2018.
Problemy i zagrożenia, o których wspomniałem powyżej, związane są z procesem decyzyjnym oraz jego wpływem na zarządzanie gminnymi finansami. Największe Sołectwo w Gminie w ramach programu Funduszu Sołeckiego ma rocznie do dyspozycji około 60 000 zł, a najmniejsze około 10 000 zł. O wydatkowaniu tych kwot decydują Mieszkańcy w trakcie zebrań wiejskich. Wybrane zadanie do realizacji powinno mieścić się w kategorii zadań własnych Gminy (a nie Powiatu). Drugim ograniczeniem jest kwota środków jakimi Mieszkańcy dysponują. W tym właśnie tkwi pułapka, w którą wspólnie wpadamy – Mieszkańcy, Wójt i Radni. Jesteśmy wyjątkową Gminą podmiejską, o wielu nie zaspokojonych wciąż potrzebach inwestycyjnych – nawierzchnie dróg, chodniki, oświetlenie uliczne, place zabaw. Te inwestycje od początku funkcjonowania programu zaczęły pojawiać się w decyzjach Mieszkańców dotyczących przeznaczenia środków Funduszu Sołeckiego. Skutkiem były oczywiście kolejne wymuszone decyzje Wójta a później Radnych Rady Gminy. Decyzje dotyczące dodatkowych środków finansowych potrzebnych na realizację wybranych przez Mieszkańców zadań. Problemem nie jest wspomniane wymuszanie decyzji. Jestem na wszystkich zebraniach wiejskich i wiem jaka jest atmosfera. Jestem świadomy tego, że wybierane do realizacji przez Mieszkańców przedsięwzięcia są potrzebne i długo już oczekiwane. Dlatego szanuję te wybory i oczekiwania poprzez wspieranie ich dodatkowymi swoimi decyzjami przedkładanymi Radzie Gminy. Taka sytuacja może jednak doprowadzić do paraliżu decyzyjnego Organów Gminy, które są prawnie odpowiedzialne za gospodarowanie środkami budżetu. Dochody budżetu mamy ściśle ograniczone, a 2018 rok pokazał jak drożeje wszystko wokół. Więcej płacimy za budowę jednego kilometra drogi, więcej o ponad 2 000 000 zł musieliśmy wydać na realizację zadań realizowanych przez Szkoły, itd. A przecież jednocześnie realizujemy duże projekty z unijnym dofinansowaniem i wspieramy finansowo zadania inwestycyjne Powiatu. Dlatego program Funduszu Sołeckiego 2018 roku powinien zamknąć się w kwocie 966 633,09 zł lub nieco podobnej. Jaka była rzeczywistość pokazuje ostatni wiersz powyższego zestawienia. Dodatkowe decyzje, które zaproponowałem Radzie Gminy, wzbogaciły program o 1 305 894,26 zł. Sytuacja ta powtarza się w 2019 roku. W uchwalanym 27 grudnia ub. roku budżecie Gminy Zamość znalazło się 58 różnego rodzaju zadań inwestycyjnych. Aż 31 z nich to decyzje Mieszkańców podjęte w trakcie wrześniowych zebrań wiejskich (Fundusz Sołecki). Skutek jest taki, że połowy z tych zadań nie da się obecnie realizować. Nie ma możliwości uzupełnienia tego, czym dysponowali Mieszkańcy w ramach Funduszu Sołeckiego. Stoję wiec przed trudnymi decyzjami. Jak budować drogę, mając w budżecie 26 000 zł, gdy wykonanie
1 metra bieżącego (mb) nawierzchni kosztuje 1300 zł. Za te pieniądze można wiec wybudować zaledwie 20 m drogi. Co na to powiedzą Mieszkańcy? Jak budować chodnik przy budżecie 50 000 zł i kalkulacji kosztów 1 mb za ok. 900 zł? Wystarczy tylko na 55 m chodnika. Nie uciekam od odpowiedzialności za zaistniałą sytuację. Jak już wspomniałem, decyzje Mieszkańców wspierałem swoimi decyzjami. Tak było w obu wspomnianych powyżej przypadkach i wielu innych. Nie zmienia to dzisiejszego stanu spraw. Rok 2018 zachwiał pomysłami na gminne gospodarowanie finansowe poprzez nieprzewidziane i niewyobrażalne koszty reformy oświatowej. Wzrosły koszty jednostkowe realizacji inwestycji, a wiec za te same pieniądze budujemy mniej. Wszystko to przeniosło się na 2019 rok. Nic więc dziwnego, że w ostatnich tygodniach tak dużo dyskutujemy o programie Funduszu Sołeckiego. Jest w tym dużo emocji, bo zarządzanie gminnymi finansami to coraz poważniejsze wyzwania. Przenoszenie emocji na forum Sołectwa w niczym jednak nie pomoże. Nie ułatwi decyzji podejmowanych większością głosów przez 21 Radnych. Proszę więc o cierpliwość i zrozumienie. Celem, do którego dążę, jest realizacja zadań budżetowych. Poszukuję rozwiązań, które to zapewnią. W obecnych warunkach trzeba poczekać na rozstrzygnięcia konkursu rządowego programu Fundusz Dróg Samorządowych. Składamy tam cztery wnioski. Trzeba także poczekać na finansowe decyzje w oświacie. Tam, gdzie będę czuł problem z realizacją zadań Funduszu Sołeckiego 2019 roku, zechcę w maju spotkać się z Radami Sołeckimi. Dajmy sobie trochę czasu i zaufania. Zachęcam do dyskusji poprzez www.gminazamosc.pl zakładka „Przydatne”/„zadaj pytanie Wójtowi”.
/09.04.2019 r., Ryszard Gliwiński/
