PYTANIE:
„Kto za to zapłaci…”
Szanowny Panie Wójcie, ponad dwa lata temu na łamach Biuletynu ukazał się Pański artykuł, pt. „Oświatowe rozważania”, w którym to pisał Pan, że reforma oświatowa dotknie nas wszystkich, i że wszyscy odczujemy jej skutki, cyt.: „To organy Gminy będą wprowadzać zmiany w zakresie szkół podstawowych i gimnazjalnych, a wszyscy mieszkańcy odczują ich skutki finansowe i społeczne”. W tym miejscu miał Pan zapewne co innego na myśli, ale paradoksalnie wyszło właśnie tak jak Pan przewidział – skutki niektórych podejmowanych przez organy naszej gminy nieracjonalnych decyzji finansowych ponoszą niestety wszyscy mieszkańcy. We wspomnianym artykule zapraszał Pan do dyskusji poprzez stronę internetową gminy w zakładce „Zadaj pytanie Wójtowi”, dlatego więc za pośrednictwem tej platformy chciałabym rozwiać wątpliwości, które nurtują zapewne większość mieszkańców, a na pewno wszystkich mieszkańców dotyczą. W swoim artykule przytaczał Pan przykład szkoły w Żdanowie niemalże jako szkoły modelowej, szkoły wspaniale wyposażonej z dużym potencjałem, szkoły, w której uczyło się w tamtym momencie wg Pańskich wyjaśnień 205 uczniów Gimnazjum, natomiast po reformie w roku 2019/2020 w klasach VII, VIII uczniów tych miało być około 37. Dziś jesteśmy właśnie na tym etapie, kiedy to szkoła ta jest już tylko szkołą podstawową jak wszystkie inne na terenie naszej gminy.
Panie Wójcie, moje pytanie dotyczy transportu uczniów do tej placówki. Proszę o odpowiedź, dlaczego dziś dla tej szkoły generowane są tak olbrzymie środki finansowe przeznaczone na transport uczniów? Szkoła w Żdanowie jest od tego roku wg. Uchwały Nr VII/60/2019 Rady Gminy Zamość z dnia 25 kwietnia 2019 roku szkołą podstawową z obwodem Żdanów, Żdanówek, Skokówka, Zwódne, a więc niezbyt odległe miejscowości (np. trasa Żdanów 124- Targowa 1 Skokówka: 2,2 km, trasa Żdanów 124 – Targowa 77 Skokówka: 3,1 km, trasa Żdanów 124 – Zwódne 98: 4,1 km, trasa Żdanów 124 – Żdanówek 147: 2,2 km). Dlaczego zatem koszty transportu są określone na kwotę 122 400 zł, co jest najwyższą kwotą w Gminie i stanowi około 26% wszystkich wydatków na transport dzieci na terenie tej Gminy. Dla porównania transport dla SP w Mokrem: 39 729 zł, dla SP w Wysokim: 43 987,20 zł, dla SP w Wólce Wieprzeckiej: 35 496 zł. I nie chodzi tu o nieuprawnionych uczniów tej szkoły, którzy nie spełniają warunku wg. art. 17 ust 2 ustawy o systemie oświaty w sprawie dowozu uczniów, tj. 3 km w przypadku uczniów klas I-IV oraz 4 km w przypadku uczniów klas V i VI oraz gimnazjum, ponieważ ustawa takiego wykluczenia nie zawiera, a o uczniów spoza obwodu tej szkoły, którzy z tego transportu korzystają wbrew zapisom ustawy. Możliwość dofinansowania dowozu uczniów do szkół winna wynikać wprost z obowiązujących przepisów prawa w tym zakresie, gdyż organ władzy publicznej, wykonując zadania publiczne, obowiązany jest działać wyłącznie w granicach obowiązującego prawa.
Panie Wójcie, tak ogromne koszty dowozu dzieci do SP w Żdanowie wynikają z tego, że Gmina pokrywa również transport dzieci z poza jej obwodu, a także z terenu Miasta Zamość. Według wspomnianej uchwały Radnych Gminy Zamość obwód tej szkoły to miejscowości Żdanów, Żdanówek, Skokówka oraz Zwódne, tymczasem autobusy ze szkoły w Żdanowie w roku szkolnym 2019/2020 kursują na trasach:
- Trasa 1: Żdanów Szkoła – Zamość ul. Lipska Rondo – Skokówka – Zwódne – Pniówek – Kalinowice.
- Trasa 2: Żdanów Szkoła – Lipsko Szkoła – Lipsko Ośrodek Zdrowia – Białowola Szkoła – Zalesie – Lipsko Kościół – Lipsko Polesie.
- Trasa 3: Żdanów szkoła – Topornica – Kosobudy – Wierzchowiny – Zarzecze – Wieprzec – Wychody – Hubale – Mokre – Kolonia Mokre – Zamość.
Kolor wytłuszczony to miejscowości spoza obwodu tej szkoły.
Po co zatem Gmina płaci za autobusy, które kursują na trasach innych szkół naszej Gminy? Dlaczego dowozi się uczniów z obwodów szkół w Białowoli, Lipsku, Mokrem, Pniówku, Wólce Wieprzeckiej oraz Kalinowicach do Szkoły Podstawowej w Żdanowie? Po co dubluje się te same trasy dojazdu raz do wspomnianych wyżej szkół obwodowych, a drugi raz do szkoły w Żdanowie? Co więcej, w roku szkolnym 2015/2016 organizowano również transport z terenu Gminy Adamów, tj. z miejscowości Szewnia Górna, tylko dla dwójki czy też trójki uczniów do Szkoły Podstawowej w Żdanowie blisko 10 km. Panie Wójcie, pytanie: po co? Być może odpowie Pan, że prawo wyboru szkoły, do której ma uczęszczać dziecko, przysługuje rodzicom i stąd uczniowie z innych szkół obwodowych w szkole w Żdanowie. Tak, to prawda, i ustawodawca pozostawia tą dowolność rodzicom, ale ciężarem finansowym wyboru przez opiekunów dziecka innej szkoły niż obwodowa nie może być obciążona Gmina. Problem ten powinien być rozważony przez nich na etapie podejmowania decyzji o wyborze placówki, do której ma uczęszczać dziecko. Ustawa o Systemie Oświaty reguluje kwestie obowiązku Gminy w zakresie organizacji dowozu dzieci do szkół obwodowych, a za ustalenie planu sieci szkół obwodowych odpowiedzialna jest Rada Gminy. Natomiast Wójtowi powierza się wykonanie tej uchwały. Listę uczniów uprawnionych do dowozu ustala dyrektor szkoły. Dowóz do oddalonej szkoły wiąże się z wydatkami, czy musi je pokrywać gmina ze środków publicznych, skoro nie ma takiego obowiązku? Organizując transport uczniom z mniejszych szkół gminnych, być może zmniejsza Pan szanse na rozwój tych placówek. „Pieniądze idą za uczniem”, co sprawia, że dana jednostka otrzymuje więcej środków kosztem innych, a to może stanowić problem dyrektorów mniejszych szkół obwodowych. Co z wyrównywaniem szans dla wszystkich uczniów naszej Gminy, skoro robi się wszystko, aby mniejsze szkoły miały mniejsze szanse na rozwój? Dlaczego szkoła w Żdanowie traktowana jest priorytetowo, na innych zasadach?
Panie Wójcie, czy ratowanie jednostki warte jest takich nakładów finansowych na transport, czy nie lepiej byłoby przeznaczyć te środki na doposażenie szkół podstawowych z terenu naszej gminy, szkół które przed reformą były szkołami podstawowymi, gdzie uczyli się jedynie uczniowie do klasy VI, a teraz aż do klasy VIII, co stwarza od razu potrzebę większych nakładów finansowych dla tych placówek?
Wreszcie, co takiego zawiodło w szkole w Żdanowie, że placówka ta pomimo swojego położenia (mam tu na myśli szybko rozwijające się miejscowości takie, jak chociażby Skokówka czy Żdanów), gdzie dużo jest młodych rodzin z dziećmi, nie ma wystarczającej liczby uczniów, dlaczego uczniowie z tych miejscowości dojeżdżają nierzadko dużo dalej, nie wybierając tej placówki. Zamiast przeznaczać środki na dowóz uczniów spoza obwodu, należało by się zastanowić, gdzie tkwi problem.
Panie Wójcie, czy mógłby Pan udzielić nam, mieszkańcom, odpowiedzi na pytanie: ilu uczniów z obwodu szkoły w Żdanowie uczęszcza bądź uczęszczało w latach 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017, 2017/2018, 2019/2020, tj. w okresie ostatnich pięciu lat, do szkół na teranie miasta Zamość i jak duża kwota subwencji została przekazana w poszczególnych latach do miasta za tych uczniów?
Pytanie kolejne, które samo się nasuwa to czy Gmina zwracała również koszty dojazdów dla tych uczniów? Co z zasadą równości wobec prawa, skoro gminę stać, aby pokrywać koszty transportu dla uczniów z terenu miasta, dowożonych do takich placówek jak wspomniany Żdanów czy też Mokre, albo np. z gminy Adamów (Szewnia Górna), to co z uczniami zamieszkującymi na terenie gminy, a dojeżdżającymi do miasta. Czy im również zapewnia się transport lub zwrot kosztów?
Ustawa o systemie oświaty tego nie przewiduje, ale ta sama ustawa nie wskazuje na możliwość dowożenia uczniów z poza obwodów, czy też z terenów innych gmin czy miast. Skąd więc taka rozrzutność w naszej Gminie?
Rada Gminy ustala sieć szkół określając ich obwody, ale jaki to ma sens, skoro nie jest to przestrzegane i uczniów z jednego obwodu przewozi się do drugiego nierzadko kilkanaście kilometrów, pokrywając koszty tego transportu ze środków publicznych i jednocześnie zapewniając transport na tych samych trasach do szkół obwodowych?
Reasumując – Gmina nie ma obowiązku finansowania dowozu dziecka uczęszczającego do szkoły położonej poza obszarem wskazanym przez Radę Gminy. Zasadą jest, że dziecko powinno uczęszczać na zajęcia do szkoły w obwodzie zamieszkania. Na gminie spoczywa obowiązek dowozu do szkoły położonej na terenie obwodu. Jeżeli rodzice wybiorą dla swojego dziecka inną szkołę niż ta najbliższa zgodnie z ustaloną siecią szkół, to nie mogą liczyć na bezpłatny transport z domu do szkoły i z powrotem. Obowiązek dowozu jest nałożony na Gminę tylko wtedy, gdy uczniowie uczęszczają do szkół obwodowych, a więc jeśli rodzice wybrali szkołę inną niż obwodowa, to czy dowożenie tych uczniów i generowanie takich kosztów nie jest przykładem rażącej niegospodarności? Decyzje o takiej formie transportu do Szkoły Podstawowej w Żdanowie narażają publiczny budżet na straty finansowe?
„Kto za to zapłaci…? ”
Odpowiedź pozostawiam Panu Wójtowi. Liczę na rzetelne wyjaśnienie problemu. O odpowiedź proszę za pośrednictwem platformy „Zadaj pytanie Wójtowi”.
Z poważaniem Mieszkaniec GZ
04.10.2019 r.
ODPOWIEDŹ WÓJTA:
Witam i dziękuję za bardzo ciekawy e-mail.
Rozpocznę od nieskromnego stwierdzenia, że w zupełności sprawdziły się moje przewidywania z tekstu, o którym Pani wspomina – i nie mam z tego faktu żadnej satysfakcji. Koszty reformy oświatowej lat 2016-1019 ponoszą Mieszkańcy Gmin. W przypadku Gminy Zamość obrazują to następujące fakty księgowe. W 2016 roku udział środków Gminy w finansowaniu zadań z zakresu oświaty i wychowania przedszkolnego zamknął się kwotą 4 036 401 zł (tylko stałe wydatki bieżące bez programów unijnych i inwestycji). Było to wówczas 18,82% wszystkich wydatków. W 2017 roku była to kwota 4 437 599 zł (20,17%), czyli o 401 198 zł więcej niż w roku poprzednim. W 2018 roku 6 475 635 zł (27,21%), czyli o 2 038 036 zł więcej niż w roku poprzednim. W 2019 roku (stan obecny) 8 034 149 zł (29,41%), czyli o 1 558 514 zł więcej niż w roku 2018. W projekcie budżetu 2020 roku (stan obecny) jest to 10 000 054 zł (34,43%), czyli o 1 965 905 zł więcej niż w roku 2019. Podsumowując – w latach 2018-2020 gminny udział w finansowaniu oświaty wzrósł o 5 562 455 zł w sytuacji, gdy w roku 2017 cały gminny wkład do oświaty wynosił 4 437 599 zł. Szokujące dane księgowe, fakty, które można komentować różnie, ale nie można ich pominąć. Także ich skutków dla realizacji innych gminnych zadań. To wynik tego, co pisałem przed kilku laty – pozbawienia Organów Gmin możliwości podejmowania decyzji o sieci szkół, oraz zupełnego zaskoczenia i tempa wprowadzania tak rewolucyjnych zmian w systemie oświaty. Wciąż uważam, że w Gminie Zamość powinno być 6-7 szkół ośmioklasowych i 5-6 szkół sześcioklasowych. Do tego mamy przygotowane obiekty szkolne wyposażone m.in. w 5 hal sportowych. Oczywiście może funkcjonować i obecny wariant, ale odpowiedzialność za jego wprowadzenie w życie powinien brać na siebie podejmujący decyzje. Jak z powyższego widać Parlament i Rząd wspólnie podjęli decyzje reformujące oświatę, ale za ich skutki płacą Gminy, czyli Mieszkańcy. Jak płacą? Mniejszą ilością wybudowanych dróg gminnych, chodników, itp.
Finansowanie dowozu do szkół to złożony problem i oceniamy go w zależności od tego, jaki mamy z tym osobisty związek. Szanuję każdą opinię. Jestem jednak świadomy, że w obecnych warunkach nie ma w tym zakresie „jedynego i sprawiedliwego” rozwiązania. Faktem księgowym natomiast jest, że koszty dowozu uczniów do szkół to ułamek tego, co powyżej. Przykład projektu budżetu 2020 roku – gminne dodatkowe środki finansowe w oświacie to 1 965 905 zł więcej niż w roku 2019, natomiast koszty dowozu spoza obwodu to 195 432 zł (187 uczniów). Subwencja oświatowa dla 187 uczniów to kwota 1 910 205 zł (średnio 10 215 zł na ucznia). Nikt nie potrafi udzielić pewnej odpowiedzi na pytanie – ilu z tych 187 uczniów uczęszczałoby do gminnych szkół, gdyby nie realizowany ich dowóz? Ma Pani rację – to decyzje Rodziców i moim zdaniem świadome. Muszę więc w swoich decyzjach założyć, że większość z tych dzieci i tak nie poszłaby do szkół obwodowych, a całkiem możliwe, że trafiałyby do szkół miejskich lub w innych gminach. Znam część z tych przypadków i wiem o czym piszę. Dzisiejszy dowóz uczniów do Szkoły w Żdanowie to również pokłosie funkcjonującego przez 20 lat poprzedniego systemu oświaty. Rodzice z 5-ciu obwodów szkół sześcioklasowych decydowali o tym, że ich dzieci będą uczęszczały do Żdanowa, gdzie było gimnazjum. Bardzo często podłożem tej decyzji była opieka nad młodszym rodzeństwem uczniów klas gimnazjalnych. Tego nie da się wyhamować w tempie wprowadzania w życie reformy oświaty. To znacznie dłuższy proces i być może nieodwracalny. Nie zatrzymamy go ograniczaniem dowozu, a skutki tego mogą być bardzo nieciekawe. Dla pełnej informacji – całkowity planowany roczny koszt dowozu uczniów do szkół gminnych to kwota 595 651 zł. Ale to nie koniec gminnych wydatków z tego zakresu. Płacimy przecież za dowóz uczniów do szkół miejskich autobusami MZK poprzez dotację dla Miasta Zamościa. W roku 2019 to kwota 1 000 000 zł. Za to samo w 2020 roku MZK oczekuje od Gminy kwoty 1 380 000 zł. Tymi autobusami jeżdżą przede wszystkim uczniowie szkół miejskich – mój szacunek to 80-90% wszystkich pasażerów. Za to też Gmina nie powinna płacić. Moim zdaniem nie ma znaczenia fakt, że prawo jedno nazywa „dowozem do szkół”, a drugie „transportem zbiorowym”. Funkcja taka sama – dowóz uczniów do szkół. Od 2016 roku Miasto nie chce ponosić kosztów dowozu uczniów do swoich szkół. Mamy zrezygnować z komunikacji podmiejskiej na terenie Gminy?
Na problem Szkoły w Żdanowie też patrzymy w zależności od miejsca, w którym jesteśmy. Przed reformą oświatową była to największa szkoła w Gminie – z największym obiektem dydaktycznym, największą halą sportową i boiskami „Orlik” o sztucznej nawierzchni. To wszystko powstawało przez lata, a podstawą podejmowanych decyzji były potrzeby wynikające z realizacji zadań oświatowych. Infrastruktura Żdanowa powstawała dla dzieci i młodzieży z 5 innych Szkół i 18 Sołectw Gminy (wszystkich mamy 35 Sołectw). Reforma oświatowa z 2015 roku była dla Gmin zupełnym zaskoczeniem. Co w takiej sytuacji można było zrobić z największą szkołą w Gminie? Jej potencjału nie da się przenieść do największej obecnie gminnej szkoły w Kalinowicach. Jaka powinna być odpowiedzialna decyzja – osłabianie szkoły z największym majątkowym i ludzkim potencjałem? Żdanów nie zagraża małym szkołom. To, co je osłabia, to właśnie reforma oświatowa w obecnym finansowym wydaniu.
Gmina Zamość jest specyficzną, gdyż otacza pierścieniem duże Miasto. Mamy wiec problem z uczęszczaniem uczniów zamieszkałych w Gminie do szkół miejskich. Nie dotyczy to tylko obwodu szkoły w Żdanowie, ale także Sitańca, Płoskiego, Wysokiego, Mokrego i w mniejszej skali innych. Nie zatrzymamy tego w żaden sposób, gdyż decyzje Rodziców mają różne podłoże. Nie przekazujemy subwencji do Miasta – czyni to bezpośrednio Minister Finansów.
Informacja o poziomie subwencji oświatowej i innych gminnych dochodach 2020 roku, jaką otrzymałem z Ministerstwa Finansów w dniu 15 października, zapaliła w mojej głowie ostatnią czerwoną lampkę. Rozpoczynamy ponowną analizę sytuacji w realizacji gminnych zadań z zakresu oświaty i wychowania. Organizacja nauczania w gminnych szkołach od września przyszłego roku może wyglądać nieco inaczej niż obecnie. Piszę „nieco inaczej”, gdyż jestem świadomy mocy decyzyjnej w tym zakresie. Tam, gdzie można podejmować decyzje, będzie bolało, ale nie tam są problemy w finansowaniu zadań. Nie chodzi o 200 000 – 300 000 zł. Proszę jeszcze raz popatrzeć na kwoty przywołane powyżej. Problemem nie jest dowożenie uczniów i dodatkowe godziny wynikające z podziału oddziałów. Problem jest podobny jak w służbie zdrowia – brak środków finansowych w systemie funkcjonowania oświaty i wychowania. Ale to już decyzje Polityków. My możemy tylko rezygnować z budowy kolejnych kilometrów dróg.
Więcej szczegółowych informacji upublicznię za kilka tygodni. Na listopadowej sesji Rady Gminy przedstawię analizę i ocenę realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania. Wierzę, że będzie ona tematem wielu dyskusji i wypowiedzi.
Pozdrawiam. 21.10.2019 r.
Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość
