Majowe dni wypełnione są pamięcią o ważnych dla Polaków datach i wydarzeniach związanych z historią i tradycją Narodu. Pielęgnowanie tej pamięci jest szczególnie ważne w tym roku, gdy nie możemy okazywać jej poprzez publiczne wydarzenia. W ważnych dla Ojczyzny świątecznych dniach wydłużonego majowego weekendu ukrył się nieco poniedziałek – 4 maja – dzień patrona strażaków, św. Floriana. Kalendarz gminnych wydarzeń 2020 roku przewidywał uroczyste obchody DNIA STRAŻAKA w pierwszą niedzielę maja w Lipsku, połączone z obchodami 229. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i Jubileuszem 95-cio lecia OSP Lipsko. Życie napisało jednak inny scenariusz. Świętujemy w ciszy i zadumie nad tym jak dalej żyć w stanie pandemii koronawirusa. W tych warunkach szczególnie ważne jest okazywanie pamięci i szacunku Strażakom, na których pomoc w nagłej potrzebie możemy zawsze liczyć. Wśród Nich są Strażacy Ochotnicy z 12 Jednostek OSP Gminy Zamość. Widać Ich gdy niosą pomoc w różnych losowych potrzebach, gdy oddają krew i dostarczają mieszkańcom maseczki ochronne, są wszędzie tam, gdzie pielęgnujemy narodowe wartości. Strażacy Ochotnicy znaleźli swoje miejsce w odrodzonych w 1990 roku samorządach gminnych. Realizując swoje zadania statutowe pobudzają do obywatelskiej aktywności i utrwalają lokalny patriotyzm. Mundur Strażaka Ochotnika w XXI wieku wciąż potwierdza aktualność zawołania wypisanego na strażackich Sztandarach „Bóg, Honor, Ojczyzna”
Na terenie Gminy Zamość statutową działalność prowadzi 12 Jednostek OSP, w tym 2 Jednostki: OSP Białowola i Mokre są włączone do utworzonego w 1991 roku Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego. Wszystkie Jednostki działają jako stowarzyszenia, są zarejestrowane w KRS, posiadają NIP, REGON i konta bankowe. Na koniec roku 2019 do OSP należało 532 członków – 77 kobiet i 455 mężczyzn, w tym: 495 członków zwyczajnych, w tym: 76 kobiet i 419 mężczyzn, 24 członków honorowych i 13 wspierających. Przy 10 Jednostkach OSP istnieją Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze, do których łącznie na koniec ubiegłego roku należało 169 członków, w tym: 73 dziewcząt i 96 chłopców. Przy OSP Białowola istnieje Młodzieżowa Orkiestrą Dęta, licząca 32 muzyków. Przy OSP Płoskie istnieje Zespół Artystyczny liczący 15 członkiń.
Pierwsze wzmianki o zorganizowanym ratownictwie ogniowym na ziemiach polskich pochodzą z okresu średniowiecza. Z biegiem stuleci władze miejskie przywiązywały coraz więcej uwagi do wyposażenia w sprzęt przeciwpożarowy i do zadań związanych z prewencją. W latach sześćdziesiątych XIX wieku organizacje przeciwpożarowe zaczęły powstawać niezależnie we wszystkich zaborach. Galicja: 1860 – powstaje Krajowe Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, od swojego patrona św. Floriana zwane „Florianką”, 1862 – początek akcji tworzenia pierwszych stowarzyszeń strażackich w następujących miastach: 1865 – Kraków, Gródek, Tarnów, 1867 – Wadowice, 1868 – Lwów, Stanisławów, 1869 – Bochnia, 1871 – Brody, Przemyśl, Sambor, Żywiec, 1875 – we Lwowie ma miejsce I Krajowy Zjazd Strażacki, na którym powołany zostaje Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Królestwo Polskie, powstają pierwsze organizacje strażackie m.in. w: 1864 – Kaliszu, 1871 – Częstochowie, 1881 – działa 27 organizacji strażackich, 1915 – władze rosyjskie zatwierdzają ustawę Towarzystwa Świętego Floriana, 1916 – w Warszawie Ogólnokrajowy Zjazd Straży Ogniowych powołuje Związek Floriański. Zabór Pruski, 1867 – powstaje Prowincjonalny Śląsko-Poznański Związek Strażacki, który w 1893 r. przekształca się w: Poznański Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych, Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych na Górnym Śląsku, 1880 – powstaje Pomorski Związek Prowincjonalnych Straży Pożarnych. W latach I wojny światowej strażacy wszystkich zaborów walczą o niepodległość w Polskiej Organizacji Wojskowej, w powstaniu Wielkopolskim oraz w Powstaniach Śląskich. W listopadzie 1918 r. – aktywnie uczestniczą w rozbrajaniu garnizonów niemieckich i austriackich.
We wrześniu 1921 r. Związki działające pod zaborami łączą się w jeden – Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. Lata II wojny to walka na wszystkich frontach. W grudniu 1939 r. utworzona zostaje strażacka organizacja konspiracyjna „Skała”, która w 1943 r. weszła w skład Korpusu Bezpieczeństwa. W latach 1939–1945 tysiące strażaków poległo w szeregach Wojska Polskiego i organizacji podziemnych. W 1949 r. Rada Ministrów wydaje rozporządzenie o rozwiązaniu Związku. W grudniu 1956 r. Związek OSP zostaje reaktywowany. W kwietniu 1992 r. podczas IX Zjazdu Krajowego przyjęto nazwę Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. X Zjazd Krajowy Związku OSP RP w czerwcu 1997 r. przyjął program działania na przełom tysiąclecia – lata 1997 – 2002, a Nadzwyczajny Zjazd Krajowy w październiku 1999 r. przyjął statut dostosowujący strukturę Związku OSP RP do nowego podziału administracyjnego kraju.
Ochotnicza Straż Pożarna była także w Zamościu. Jej historia rozpoczyna się w 30 czerwca 1882 roku. Założona została z inicjatywy zamojskiego aptekarza Karola Kłossowskiego, który był Jej pierwszym prezesem. Straż mieściła się w budynku dawnej stajni kozackiej przy ul. Partyzantów. Sztandar otrzymała w dniu 29 czerwca 1918 roku w kościele kolegiackim, a poświecenia dokonał ks. Józef Dąbrowski w obecności Bolesława Chomicza, późniejszego (od 1921 roku) prezesa Związku Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. Rodzicami chrzestnymi sztandaru zostali Klementyna Stodołkiewicz – żona burmistrza miasta Zamość, oraz Zdzisław Kłossowski – syn założyciela. Kilka lat później, 5 października 1926 roku w Zamościu miał miejsce zjazd Ochotniczych Straży Pożarnych powiatu zamojskiego. W 1927 roku w powiecie odnotowano istnienie 29 Jednostek OSP oraz 5 innych podobnych organizacji.
W Gminie Zamość przed wojną powstały: w 1920 roku OSP Żdanówek, w 1922 roku OSP Sitaniec, w 1923 roku OSP Mokre (zachował się sztandar OSP z 1923r), 1925 rok OSP Lipsko, 1927 rok OSP Zawada (Towarzystwo Ochotniczej Straży Pożarnej w Zawadzie), 1928 rok OSP Płoskie, 1929 rok OSP Białowola. Kolejne jednostki OSP powstawały już po wojnie: w 1950 roku OSP Pniówek, w 1954 roku OSP Wysokie, w 1961 roku OSP Bortatycze, w 1962 roku OSP Zawada (ponowne założenie), w 1963 roku OSP Wólka Wieprzecka, w 1992 roku OSP Skokówka. Z materiałów archiwalnych wynika że w 1927 roku poza wymienionymi powyżej na terenie obecnej Gminy Zamość funkcjonowały OSP Łapiguz i OSP Siedliska. Dzisiaj te Straże już nie istnieją, podobnie jak później założone OSP Szopinek, OSP Wychody i OSP Lipsko Polesie.
Druhnom i Druhom z Ochotniczych Straży Pożarnych Gminy Zamość przesyłam wyrazy wdzięczności i z głębi serca płynące najlepsze życzenia. Szanuję Was za to, że wiecie po co i dlaczego nosicie strażacki mundur. Dziękuję za wspieranie ostatniej akcji – dostarczanie Mieszkańcom maseczek ochronnych. Za rok 100 lecie Związku OSP Rzeczypospolitej Polskiej. Niech ten czas przygotowania do Jubileuszu będzie dla Was okazją do satysfakcji i dumy z wkładu jaki wnosicie w tworzenie historii Związku. Wszystkiego najlepszego.
4.05.2020 r.
Ryszard Gliwiński
