„30 lat samorządności to czas rozwoju, tworzenia nowoczesnej infrastruktury i rozwoju przedsiębiorczości. 30 lat samorządności to czas obywatelskich aktywności, poczucia wspólnoty i partycypacji społecznej. Samorządność to możliwość realnej współodpowiedzialności za sprawy publiczne” – cytat z uchwały Senatu RP z dnia 13 marca 2020 r. upamiętniającej Jubileusz 30-lecia samorządów gminnych.

8 marca 1990 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił historyczną ustawę o samorządzie terytorialnym. Utworzyła ona gminy, określając ich rolę w odradzającej się Polsce. Już w pierwszych zdaniach tej przełomowej ustawy czytamy Art. 1 ust.1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. ust.2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Art. 2. ust.1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. ust.2. Gmina posiada osobowość prawną. ust.3. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.”.

27 maja 1990 roku miały miejsce pierwsze w powojennej Polsce w pełni demokratyczne wybory. Wybieraliśmy wówczas radnych rad gmin. Rozpoczął się proces pobudzania aktywności obywatelskiej, przywracania poczucia lokalnych więzi społecznych i nadania nowego wymiaru lokalnemu patriotyzmowi. Na samorządowych fundamentach w 1990 r. oparto proces zmian społecznych, gospodarczych i politycznych. Rolę Gmin w odrodzonej Polsce podkreśliła ustawa zasadnicza z dnia 2 kwietnia 1997 roku – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. W jej art. 16 umieszczono treść cytowanych powyżej art. 1 i 2 ustawy o samorządzie terytorialnym (gminnym). Art. 164 Konstytucji gwarantuje, że „Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina”, natomiast pozostałe jednostki samorządu lokalnego (powiat, województwo) mogą określać inne ustawy. W ten sposób zapewniono byt prawny gminom i bez zmiany Konstytucji nie można usunąć ich z samorządowej mapy Polski.
Dla upamiętnienia pierwszych wyborów samorządowych, dnia 29 czerwca 2000 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w specjalnej uchwale na 10-lecie odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego postanowił, że 27 maja każdego roku obchodzimy DZIEŃ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Witając nowy 2020 rok wiedzieliśmy już, że dla samorządowców z gmin będzie on wyjątkowy. Planowaliśmy uroczyście przez cały rok obchodzić 30-lecie samorządowych gmin. Uroczyste sesje rad gmin, publiczne duże i mniejsze przedsięwzięcia, spotkania, dyskusje, wydawnictwa. Chcieliśmy dziękować, mówić o tym co przeszliśmy i to upamiętniać, ale także podsumowywać i oceniać. Tymczasem, pandemia koronawirusa pokrzyżowała te plany. Dzisiaj najważniejsze są inne wyzwania: zdrowie mieszkańców, przetrwanie trudnych najbliższych miesięcy i w przyszłości stopniowy powrót do normalności, zarówno w życiu społecznym, jak i gospodarczym. To, co przeżywamy od 13 marca jest dla nas zupełnie nowym doświadczeniem. Nie byliśmy do tego przygotowani i wciąż nie wiemy, co jeszcze przed nami. Te wyjątkowe miesiące to czas próby dla Państwa, sprawdzian jego funkcjonowania. To w takich właśnie dniach obywatelom Kraju potrzebna jest, jak woda do życia, wiara w rzetelne, opiekuńcze, pomocowe i skuteczne działania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu, Rządu na czele z Premierem i Polityków.
Przykład, który będzie dawał bezpieczeństwo, umacniał i jednoczył. Obywatel ma prawo oczekiwać tego od Państwa.

W jubileuszowym dla samorządów gminnych roku mieliśmy i wciąż mamy okazję sprawdzać służebną rolę Państwa wobec obywatela. Wójtowie gmin, Prezydenci i Burmistrzowie miast też są obywatelami Polski, służąc mieszkańcom mają prawo oczekiwać od Państwa wsparcia i ochrony w sprawowaniu funkcji i realizacji powierzonych im zadań. Czy czuliśmy to wsparcie i ochronę w ciągu ostatnich dwóch miesięcy? Uważam, że większość z nas, Wójtów, Prezydentów i Burmistrzów, ma problem z pozytywną odpowiedzią na tak postawione pytanie. Główny powód takiego stanu rzeczy to zamieszanie wokół organizacji wyborów prezydenckich, tryb tworzenia od nowa prawa w tym zakresie oraz wciąż brzmiące publiczne oskarżenia, że to m.in. samorządowcy są winni, że 10 maja nie było wyborów. Państwo Polskie wciąż dzieli Polaków, wmawiając im, że złamali prawo ci Samorządowcy, którzy odmówili przekazania Poczcie Polskiej danych ze spisów wyborców.

Swoje stanowisko w tej sprawie upubliczniłem 27 kwietnia w tekstach opublikowanych na www.gminazamosc.pl/BLOG WÓJTA GMINY ZAMOŚĆ/oraz odpowiadając na pytania Mieszkańców w dziale ZADAJ PYTANIE WÓJTOWI. Odmówiłem przekazania Poczcie Polskiej danych osobowych ze spisu wyborców ponad 18 tysięcy Mieszkańców Gminy Zamość. Uważałem i wciąż uważam, że nie mogłem się inaczej zachować. Problem polega na tym, że moim zdaniem żaden Wójt gminy (Prezydent miasta, Burmistrz) nie powinien być stawiany w takiej sytuacji, jaka miała miejsce pod koniec kwietnia. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej to święto demokracji. Rolą Państwa jest takie stanowienie prawa i organizacja wyborów, aby żaden Wójt nie zastanawiał się jaką decyzję ma podjąć – przekazać wrażliwe dane Mieszkańców, czy też nie? Powinna to być czynność automatyczna, wykonywana bez opinii radców prawnych i komisarzy wyborczych – ale do tego konieczna jest jej prawna pewność. Nie było jej przed czwartkiem 7 maja. Poczta Polska w piśmie do Wójta Gminy Zamość oraz Przedstawiciele Rządu i Politycy w publicznych wypowiedziach jako podstawę prawną przekazania spisów wyborców podawali art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, oraz decyzję Prezesa Rady Ministrów z tego samego dnia. Politycy powoływali się także na oświadczenie Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO). Analizując powstałą sytuację, 27 kwietnia zapoznałem się ze wspomnianym powyżej oświadczeniem Prezesa UODO. Odnosząc się do art. 99 wspomnianej powyżej ustawy z 16 kwietnia 2020 r, Prezes UODO pisze w nim tak – cytat: „Z powyższego przepisu prawa wynika, że operator pocztowy jest uprawniony do pozyskania od organu administracji publicznej danych osobowych wskazanych ww. przepisem prawa, jeżeli zachodzi jedna z dwóch niezależnych odsiebie przesłanek. W pierwszym przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast w drugim przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej. Nie ulega wątpliwości, że pierwsza przesłanka w obecnie obowiązującym stanie prawnym nie występuje”. Dla mnie przekaz Osoby odpowiedzialnej w Kraju za ochronę danych osobowych był czytelny. Dlaczego inaczej czytali go Przedstawiciele Rządu i Politycy? Dlaczego co innego niż jest w oświadczeniu przekazywano i wciąż przekazuje się Mieszkańcom Polski? W dalszej części oświadczenia Prezes UODO odnosi się do drugiego przypadku wynikającego z przywołanego powyżej art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia, cytat – „Z powyższego stanowiska wynika, że w obrocie prawnym istnieje rozstrzygnięcie organu administracji rządowej, którego kopia w ocenie Państwowej Komisji Wyborczej powinna być dołączona do wniosku operatora wyznaczonego (operator w treści wniosków powołał się na decyzję Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r.) nakładające obowiązek, o którym mowa w art. 99 ustawy”. Do pisma, jakie drogą elektroniczną Poczta Polska przesłała Wójtowi Gminy Zamość, załączono wspomnianą powyżej decyzję Prezesa Rady Ministrów. Jest to decyzja polecająca Poczcie Polskiej, tu cytat: „realizację działań w zakresie przeciwdziałania COVID-19, polegających na podjęciu i realizacji niezbędnych czynności zmierzających do przygotowania przeprowadzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolite Polskiej w 2020 r. w trybie korespondencyjnym, w szczególności poprzez przygotowanie struktury organizacyjnej, zapewnienie niezbędnej infrastruktury oraz pozyskanie koniecznych zasobów materialnych kadrowych”. W treści decyzji Prezesa Rady Ministrów nie ma mowy o pozyskiwaniu przez Pocztę Polską spisów wyborców z gmin. Jest natomiast powołanie się na organizację wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r., a przecież Prezes UODO, pisząc o drugim przypadku wynikającym z art. 99 ustawy, podkreśla wyraźnie, że – cytat: jeśli dane te są potrzebne w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej. Ponownie trzeba tu postawić te same pytania: Dlaczego inaczej czytali oświadczenie Prezesa UODO Przedstawiciele Rządu i Politycy? Dlaczego co innego niż jest w oświadczeniu przekazywano i wciąż przekazuje się Mieszkańcom Polski?

Uważałem w kwietniu, i mam do tego przekonanie dzisiaj, że art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 roku i decyzja Prezesa Rady Ministrów z tego samego dnia, skierowana do Poczty Polskiej (nie do Wójtów gmin), nie stanowiły podstawy prawnej do przekazania Poczcie Polskiej danych osobowych, w tym danych wrażliwych, jak PESELE Mieszkańców Gminy. Zamieszanie prawne i organizacyjne wokół wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej postawiło Wójtów Gmin (również Prezydentów miast i Burmistrzów) w mało komfortowej sytuacji. Uważam, że nie powinno to mieć miejsca nawet w obliczu ogłoszonego w Kraju stanu epidemii. Zupełnie nie mogę zaakceptować, trwającej po dniu 10 maja, politycznej nagonki na samorządy gminne. Powtarzam, to nie Wójtowie (Prezydenci, Burmistrzowie) zawiedli, to zawiodły struktury Państwa, które nie potrafiły poradzić sobie z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Nie sprawia mi żadnej przyjemności pisanie o tej całej sytuacji. Uważam to jednak za swój obowiązek wobec Mieszkańców Gminy, gdyż odnosi się to do naszych lokalnych spraw. Nie można milczeć, gdy w roku Jubileuszu 30-lecia samorządów, struktury Państwa i Politycy prowadzą kolejną publiczną akcję, której celem jest pokazanie Polakom samorządów gminnych w złym świetle. To nie jest tylko sprawa wyborów. Jaki jest tego cel i czym to się zakończy? Czy tym celem jest zniechęcenie Polaków do aktywnego udziału w życiu publicznym i społecznym Kraju i naszych Małych Ojczyzn – Gmin i Sołectw? Zamieszanie wokół wyborów 10 maja spowodowało, że dzisiaj trzeba przeprowadzać specjalne kampanie publiczne zachęcające Mieszkańców do udziału w najbliższych wyborach, których terminu wciąż nie znamy. Czy Politycy chcą przekształcić samorządy gminne w administrację rządową? Jak to się ma do kolejnego zapisu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – artkułu 15 ust.1: Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.”? Lata 1990–2020 potwierdziły słuszność oparcia zmian w Polsce na mocnych fundamentach samorządów gminnych. Gminy rozumiane jako samorządowe wspólnoty Mieszkańców są dzisiaj ostoją Państwa. Nic nie jest nam jednak dane na zawsze i nic nie dzieje się samo. Gminna kampania społeczna lat 2017–2018 po hasłem SAMORZĄD – TY DECYDUJESZ jest wciąż na czasie. Zmieniajmy samorząd – rozmawiajmy, dyskutujmy i poszukujemy form udoskonalania samorządowej idei – szanując jednocześnie dorobek minionych 30 lat. To wyzwanie dla nas wszystkich w roku Jubileuszu i na kolejne lata.

21.05.2020 r.
Ryszard Gliwiński – Wójt Gminy Zamość