Bardzo dużo miejsca w serwisach informacyjnych zajmują ostatnio publikacje nt. różnych form katastroficznych zjawisk pogodowych. Wydarzają się one w miejscach na świecie, w których do tej pory takich zdarzeń nie było. Coraz częściej słyszymy też, że żyjemy w czasach, w których zachodzą bardzo duże zmiany w klimacie. Istnieją bardzo poważne badania naukowe, które wiążą zmiany klimatu z działalnością człowieka. Emisja gazów cieplarnianych do atmosfery zdaniem wielu naukowców powoduje podnoszenie średniej temperatury na Ziemi, co z kolei powoduje szereg zjawisk, mających wpływ na zmianę warunków naszego życia. Wiele źródeł naukowych mówi o tym, że jeśli te tendencje nie ulegną gwałtownie poprawie, to w przeciągu kilkudziesięciu lat Ziemi grozi katastrofa klimatyczna. Istnieją też prace naukowe, które nie łączą bezpośrednio działalności człowieka z tymi zmianami. Z całą pewnością jednak należy podejmować działania proekologiczne, mające bezpośredni wpływ na ograniczenie emisji szkodliwych substancji do naszego środowiska naturalnego, bo każdy przyzna, że oddychanie zadymionym powietrzem nie może być zdrowe.
Formy włączania się w proces ochrony środowiska przez Gminę Zamość. Samorząd Gminy Zamość aktywnie włączył się w cykl działań, mających na celu poprawę warunków życia mieszkańców, a pośrednio także na sytuację w globalnym środowisku naturalnym.
Usuwanie azbestu. Od wielu lat Gmina uczestniczy w programie usuwania i bezpiecznego składowania azbestu, który u nas najczęściej użytkowany był w postaci eternitu. Materiał ten, uznawany kiedyś za wspaniały budulec pokryć dachowych, okazał się nośnikiem bardzo niebezpiecznego onkologicznie azbestu. Program usuwania azbestu funkcjonuje w Gminie Zamość od 2008 roku. W skrócie, polega to na tym, że Gmina współfinansuje razem z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska koszty zdejmowania z dachów i składowania eternitu. Gmina na ten cel z własnych środków wydała w tym okresie 464 559 zł. Dzięki temu i środkom Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska udało się z terenu Gminy usunąć 3428 ton tego niebezpiecznego materiału. Program jest co roku wznawiany, można z niego korzystać.
Budowa energooszczędnych instalacji oświetlenia ulicznego jest formą pro-środowiskową prowadzenia inwestycji publicznych. Wpisuje się w rozwój gospodarki niskoemisyjnej, ponieważ na zasilanie tych instalacji potrzeba znacznie mniej energii niż do tradycyjnych opraw sodowych czy rtęciowych. Samorząd Gminy Zamość próbował pozyskać dofinansowanie z programu rządowego na wymianę opraw na energooszczędne typu LED i chociaż to się na razie nie udało, to liczymy na możliwość uzyskania takiego dofinansowania w przyszłości. Trwają aktualnie prace projektowe nad uzyskaniem dofinansowania ok. 3 mln zł na wymianę ok. 1000 starych opraw. Prowadzona konsekwentnie od ponad 4 lat racjonalna polityka budowy nowych linii oraz wymiany starych opraw na oprawy energooszczędne przyniosła już wymierne korzyści, bo pomimo powstania w tym czasie ponad 400 nowych punktów świetlnych, rachunki za energię elektryczną do oświetlenia miejsc komunalnych praktycznie nie wzrosły, a więc było podwójnie warto.
Termomodernizacja obiektów szkolnych. Program współfinansowany Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Termomodernizacja szkół odbywała się w ramach dwóch projektów pn. „Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Zamość – SP Mokre, SP Pniówek, SP Lipsko, SP Borowina Sitaniecka” oraz „Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Zamość – ZS Wysokie, ZS Sitaniec”. Okres realizacji zadania: kwiecień 2016 r. – grudzień 2019 r. Projekty realizowane są w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020, Oś Priorytetowa 5 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna, Działanie 5.2 Efektywność energetyczna sektora publicznego.
Łączny koszt realizacji tych zadań we wszystkich szkołach to 9 178 722 zł, w tym środki budżetu Gminy 4 291 368 zł. W ramach tych działań w obiektach szkół wymieniono stolarkę okienną, docieplono ściany zewnętrzne i stropy, przebudowano gruntownie instalacje centralnego ogrzewania wraz z wymianą pieców (tam, gdzie były już stare), elektryczną (tam, gdzie audyt wskazał taką potrzebę), zainstalowano urządzenia do produkcji energii elektrycznej zasilane słońcem oraz instalację do słonecznego podgrzewania wody użytkowej w SP Wysokie i SP Sitaniec. Samorząd Gminy podjął decyzję o realizacji tego programu, ponieważ widział konieczność zmniejszenia kosztów wydatkowanych w ramach budżetów szkół na utrzymanie tych obiektów. Dzięki podjęciu takich działań zyska także środowisko, ponieważ mniej użytej energii to mniej emisji szkodliwych substancji do atmosfery.
Budowa 1285 instalacji solarnych do podgrzewania wody użytkowej. To kolejny przykład włączenia się Gminy Zamość w gospodarkę niskoemisyjną. Podczas dwóch zrealizowanych projektów pod nazwą „Odnawialne źródła energii część I i II” Samorząd Gminy wydatkował z budżetu kwotę 1 125 316 zł przy całkowitym koszcie zadnia 10 106 030,64 zł. W kwocie tej mieszczą się też wpłaty mieszkańców w różnej wysokości w zależności od wielkości instalacji. Jednak za każdym razem było to ok. 1/6 ceny rynkowej instalacji. Efektem podjęcia przez Gminę tego trudnego projektu, bo przecież dotyczył aż 1285 instalacji w rozmaitych warunkach technicznych, jest odczuwalny wpływ na polepszenie warunków życia mieszkańców, znaczący spadek ich kosztów bytowych, a także bezpośredni wpływ na jakość powietrza. W okresach letnim i wiosennym instalacje te przy zwykłej w naszym klimacie pogodzie praktycznie eliminują potrzebę korzystania z innych źródeł energii do podgrzewania wody użytkowej. Trwają starania o uzyskanie kolejnej tury dofinasowania na takie instalacje. Podpisano umowy na realizację kolejnych 386 instalacji na terenie Gminy. Jeśli się to powiedzie, to ponad 1600 gospodarstw domowych, co stanowi blisko ¼ wszystkich gospodarstw domowych zlokalizowanych na terenie Gminy, będzie miało ciepłą wodę „ze słońca”.
Przystąpienie do programu „Czyste Powietrze” poprzez zawarcie umowy z NFOŚ i skierowanie pracownika do pomocy mieszkańcom w sporządzaniu wniosków o dofinansowanie. Rządowy program „Czyste powietrze” ma w założeniu przynieść poprawę środowiska poprzez dofinansowanie z budżetu państwa wymiany starych pieców CO, termomodernizacji domów oraz pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Samorząd, chcąc pomóc mieszkańcom w pozyskaniu dofinansowania, stworzył z własnych środków specjalne stanowisko pracy, gdzie mieszkańcy gminy mogą uzyskać pomoc w wypełnianiu drogą elektroniczną odpowiednich formularzy. Spora grupa mieszkańców interesuje się wyminą starych pieców i zwraca się z tą sprawą do Gminy. Istnieje bardzo duża szansa, że w ramach tego projektu będą mogli zrealizować swoje zamierzenia z dofinansowaniem rządowym. Gmina Zamość ze względu na podejmowane (wskazane wyżej) zadania, które wymagały zaangażowania znacznych środków, nie zdecydowała się wcześniej na wsparcie finansowe wymiany pieców dla indywidualnych mieszkańców.
Budowa nowoczesnych ujęć wody i wodociągów. W ostatnich latach ciągle spada poziom wód w ujęciach przydomowych, pogarsza się także ich jakość. Aby przeciwdziałać deficytowi wody odpowiedniej jakości Gmina Zamość wybudowała w ostatnich latach 2 nowoczesne ujęcia wody w Sitańcu i Płoskiem. Aktualnie trwają prace nad budową kolejnego ujęcia w Żdanówku. Ciągle jest w tej kwestii dużo do zrobienie. W szczególności potrzeba szybkiej rozbudowy sieci wodociągowej na terenie Gminy.
Budowa oczyszczalni ścieków. W Gminie Zamość wybudowano 3 przyszkolne oczyszczalnie ścieków w Wysokiem, Sitańcu i ostatnio w Płoskiem.
Kanalizacja sanitarna. Wybudowano wiele kilometrów kanalizacji sanitarnej w miejscowościach, w których odbywa się intensywny ruch budowalny. Te instalacje są corocznie rozbudowywane w różnym zakresie.
Nasadzenia nowych drzew. Corocznie z budżetu Gminy wydatkowane są kwoty na zakup sadzonek młodych drzew i krzewów, które następnie przekazywane są do 35 gminnych sołectw i tam wysadzane.
Zmiana sposobu ogrzewania obiektów publicznych. Zlikwidowano wszystkie kotłownie węglowe w szkołach zastępując je gazowymi. Obecnie tylko jeden obiekt komunalny opalany jest paliwem stałym w postaci ekogroszku i jeden ogrzewany jest za pomocą energii elektrycznej. Wszystkie pozostałe ogrzewane są za pomocą gazu ziemnego, który jest traktowany jako paliwo wprowadzające do środowiska najmniej szkodliwych substancji.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w szkołach teoretycznie nie przynosi bezpośrednich skutków, które dało by się wskazać jako wymierne efekty. Jednak prowadzona w szkołach edukacja kształtuje odpowiednią wiedzę ekologiczną. Szkoły chętnie korzystają z programów NFOŚ. Dzięki temu już najmniejsze dzieci w Gminie Zamość wiedzą, jak zadbać o czyste środowisko naturalne, i że w piecach nie można spalać śmieci. Szkoły prowadzą też selektywną zbiórkę odpadów, aby wpajać od najmłodszych lat odpowiednie nawyki. Coraz więcej polskich samorządów aktywnie działa na rzecz ochrony środowiska. Co istotne, zagadnienie to coraz częściej jest traktowane priorytetowo przez samych mieszkańców, dzięki czemu łatwiej nam wszystkim wdrażać działania w tym kierunku. Mamy z kogo brać wzór. Choć nie zawsze mamy możliwość wprowadzać rewolucyjne rozwiązania, jak w krajach najbogatszych, to jako Gmina staramy się nie być w tyle. W szczególności będziemy nieustannie uczyć nas samych, nasze dzieci i młodzież dbania o przyrodę. W wyniku rozwoju cywilizacyjnego to człowiek ma najistotniejszy wpływ na środowisko naturalne, ale ma też wielką odpowiedzialność wobec niego.
24.10.2019 r., Konrad Dziuba (UGZ)
